HASRETİM İSTANBUL / POLİ, NOSTALGİA MOU:

İstanbul Rumlarının Göç Öyküleri ve Özlemleri

 

Yayıncı                     : Lozan Mübadilleri Vakfı

Editörler                   :  Çimen Turan-Müfide Pekin-Sefer Güvenç

Türkçe’ye Çeviri     : İstilyanos Roidis, Müfide Pekin, Tanaş Çimbis

Yunaca’ya Çeviri   : İstilyanos Roidis, Tanaş Çimbis

İngilizce’ye Çeviri : Müfide Pekin

Türkçe Düzelti      : Çimen Turan, Müfide Pekin

Yunanca Düzelti   : Agapi Papadopulu, Aris Çokona, Magda Çokona, Konstantia   Vagkou

Grafik Tasarım      : Kudret Güvenç

Fotoğraflar           : A.Ümit İşler, Ahmet Ferit Coşan, Arzu Aktaylı, Levent Duranlı,  Müfide Pekin, Umut  Aktaylı, Süheyl Açıkel, Sadrettin Soylu, Esat Ergelen, Şule Kılıç, Tutku Vardağlı

Baskı ve Cilt          : Express Basımevi

Ebat                     :  23.5 x 33.5 cm

Sayfa sayısı          : 264 sayfa

İç kağıt                 : 135 gr. Kuşe

Dil                        : Türkçe, Yunanca, İngilizce

Baskı tarihi           :  Eylül 2010, İstanbul

ISBN                    :  978-605-88706-2-8

 

Bu kitap, Lozan Mübadilleri Vakfı’nın gerçekleştirdiği “Hasretim İstanbul” projesinin ürünüdür. Bu proje İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı’nın desteğiyle yapılmıştır.

Bu projede, İstanbul’dan giden Rumların İstanbul özlemlerini, İstanbul’un korunması gereken kimlik unsurlarını ortaya çıkarmayı,  Türkiye ve Yunanistan toplumları arasındaki sivil diyaloga katkı sağlamayı amaçladık.

Bu proje sayesinde, Atina ve Selanik’te, sayıları en az bir kaç on bin olan, İstanbul’u çok özleyen, İstanbul deyince heyecanlanan, yüreği İstanbul’da olan İstanbul sevdalıları ile tanıştık. İstanbul sevdalılarının, dostlarının İstanbul’a ilişkin endişelerini, korunması gereken özelliklerine nasıl sahip çıktıklarını belgeledik.

“İstanbul benim vatanım. Her yanını özlüyorum”. İstanbul’u farklı zamanlarda farklı nedenlerle terk etmiş ya da etmek zorunda kalıp artık Atina ve Selanik’te yaşayan 47 İstanbullu  Rum ile yaptığımız derinlemesine görüşmelerde en çok duyduğumuz cümle iste buydu.

Lozan Mübadilleri Vakfı bu projesiyle yine bir ilke imza atarak İstanbul’un solan renklerinden birine, giden İstanbullu Rumlara doğrulttu kamerasını. 2010 Martında on beş gün boyunca proje ekibimiz Selanik ve Atina’da çeşitli tarihlerde, çeşitli nedenlerle İstanbul’dan ayrılmış 47 İstanbul Rumu ile görüşme gerçekleştirdi. Bu görüşmelerde eski İstanbul yaşantıları, hayat hikayeleri, ayrılış nedenleri ve İstanbul özlemleri ile ilgili çeşitli sorular soruldu kendilerine. Ayrıca, İstanbul yaşamlarına dair fotoğrafları da taranarak kaydedildi. Tüm bu malzemeden bir fotoğraf sergisi, bir kitap ve bir belgesel üretildi. “Hasretim İstanbul” kitabı işte bu ürünlerden biridir.

Kitap iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde araştırmanın genel bulguları ve değerlendirmesi yer almaktadır. Bu bölüm Türkçe, Yunanca ve İngilizce dillerindedir. İkinci bölümde ise görüşülen kişiler için hazırlanan sergi panoları ve görüşmenin özeti yer almaktadır. Bu bölüm, hem Türkçe hem de Yunancadır.

 

İÇİNDEKiLER

 

– Araştırma Raporu Türkçe

– Araştırma Raporu Yunanca

 

– SERGi PANOLARI  VE  YAŞAM ÖYKÜLERİ

(Stella Skarlatu , Benyamin Kanakis , Yorgos Kehagiadopulos , Yorgos Karanaçoğlan , Fedon Papadopulos , Themistoklis Pahopulos , Amarillis Georgantidu , Georgios Lefkaros , Stratis Arvanitis , Kristalya Karvunidu , Yannis Dökmecioğlu , istilyanos Roidis , Nikolaos Apostolidis , Spiros Kyriakopulos , Paris Dado , Lena Anapnioti , Kalyopi Sofiadu , Stella Mina , Vasiliki Ksida , Froso Lina Arvanitaki , Dimitra Durmazer , Kostas Mavromatis , Mihail Mavropulos , Andon Venturis , Maria ikonomu , Minas Orfanidis , Tanaş Çimbis , Rea Stathopulu , Nikos Uzunoğlu , Markella Limnidu , Vasiliki Papayanaki , Pavlis Moshalis, Afroditi Naçi , Maria Çiropulu , Tula Alektoridu , Eri Ansaldo Marinaki , Fofi Raptopulu , ivi Mittaku , Makrina Filidu , Elisavet Kovi , Vula Paraskevi Fanaryotu , loanna Koçopulu, Dimitris Papagiannis , Hristo isakidis , iakovos Venturis , Angeliki Vinga ,Kristi Psalti )

 

-Araştırma Raporunun İngilizcesi

 

Dönmezsiniz, çok geç.. Ama affeder misiniz?..

Hıncal Uluç /24.10.210 Sabah Gazetesi

“Nasıl buldunuz” dediler, serginin kitabını çıkışta alırken.. “Keşke gelmeseydim” dedim güçlükle..
Güçlükle çünkü sözcükler boğazıma tıkanıyordu.. Çünkü boğazım içerde tutmaya çalıştığım hıçkırıklarla doluydu.. Onları tutmuştum, kalabalığın içinde gürültü yapmamak için.. Ama göz yaşlarımı tutmam mümkün olmamıştı. Ağlıyordum, yaklaşık bir saattir ağlıyordum İstanbul’a hasret insanlara..
“İstanbul’un nesini mi özlüyorum” diyordu, izlediğimiz videodaki İstanbullu Rum.. “Nesini özlediğimi bilsem onu arar bulurum. Nesini özlediğimi bilmediğim için, İstanbul’u özlüyorum..”
Kristalya “Beykoz’daki camiden, karşı kıyıdan gelen ezan sesini özlüyorum. Yeniköy’deki çok bağırıyordu. Beykoz’dan o kadar güzel geliyordu ki, müezzinin sesi” diyordu.
“Fener Rum Lisesi’nde 80 talebeydik benim zamanımda” diyordu, Doktor Dökmecioğlu.. “1986’da gittim. 1 talebe.. Çok üzüldüm ve dedim, bir daha gitmeyeceğim İstanbul’a..”
“Burada (Atina) olmayan mesela o ramazan günlerinde top sesini duyduktan sonra fırına koşardım. Sıcak sıcak yumurtalı pide alır eve dönerdim” diye anlatıyordu Apostolidis.. ”
‘Bu kabak ne biçim kabak, İstanbul kabağının tadı yok bunda. Fasulyenin tadı yok, etin tadı yok’ diye öfkelenirdi annem” diyordu, Kiriyakopulos.
Lena Anapnioti, yıllar sonra İstanbul’a ilk dönüşünü anlatıyordu..
“Giriyorum içeri, bir komşum ‘Ne arıyorsunuz’ dedi.. ‘Bu ev benimdi’ dedim. Hiçbir şey bilmiyordu. Tarih bilmiyordu. Neler oldu bilmiyordu. Bir başka komşuya gittim. Sarıldık ağlaştık. Bana dedi ki ‘Bu gül ağacını görüyor musun?. Senin baban dikti.’ ”
Stella Mina “Bana sorarsanız, Türk ve Rumum, Yunan değilim. İstanbulluyum” diyordu.
“Arkadaşımın dedesi Aleko Bacanos beste yaptığında hem Türkçe söz koyardı, hem Rumca. Şimdi söyle bakalım, bu Rum şarkısı mı, Türk şarkısı mı” diye soruyordu, Mavromatis.. Ressam Pavlis nasıl öfkeli.. “İstanbul benim anam yahu.. Nasıl inkâr edeyim bunu.. Yunanlı kim yahu.. Ulan pezevenkler, orda Yunandım, burda Türk oldum.. Ben rüyamda dahi burada (Yunanistan’da) olduğumu görmedim.”
“Ben burada yaşıyorum ama vatanım İstanbul” diyordu Elisavet Kovi..
“İstanbul’a gidince Dolmabahçe’ye gider ezan dinlerim. 40 sene dinledik onu. Duyduğum zaman içim ferahlıyor, huzur buluyorum” diyen Hristo İsakidis’di.
“Yeter ki ben orada öleyim” diye dua ediyordu, Venturis..
Ne güzel Türkçe konuşuyorlardı.. Bir koroları vardı, toplanıp Türkçe şarkılar söyledikleri.. “Ah güzel İstanbul, sen benim canımsın” derken onlar öldüm ben.. Ağladım, ağladım, ağladım..
Bunlar İstanbullu Rumlar.. “İstanbul benim vatanım” diyen, bin yıldır orada yaşayan insanlar.. Yıllardır gönderilmişler.. Gitmek zorunda kalmışlar.. Lozan’da mübadele ile zorunlu göç başlamış.. Sonra Varlık Vergisi kriziyle kaçış.. 1955 6-7 Eylül olayları, o utanç faciası, o rezillik kaçışı hızlandırmış. 1964’te Kıbrıs olayları tavana vurunca, bu defa Yunan pasaportlu Rumları zorla yollamışız..
1930’larda mübadeleden sonra bile İstanbul’da 130 bin Rum yaşarken, 2010’da bu sayı 2 binin altına inmiş..
Bu sergide gördüklerim o gidenlerden işte.. 47’sinin anıları, özlemleri.. İstanbul’daki günlerinden mutlu fotoğraflar.. Ellerinde bayraklar 23 Nisan’da.. Okul takımlarında yarışırken. İstanbul’daki evlerinde.. Dükkânlarında..
Fotoğraflara bakıyorum boğazım düğümleniyor.. Söylediklerini okuyorum, gözlerimden yaşlar akıyor.. Videoda seslerinden dinliyorum, sevgilileri, aşkları İstanbul’u.. Tükeniyorum..
Biz ne yaptık?.
Geri gelirler mi?.. Aleko Bacanos “Gel ey denizin nazlı kızı” diye yazar, Eftalya Hanım okur mu?.
Yorgo Bacanos, Artaki Candan, Selahattin Pınar, Kalamış’ta deniz kenarında Todori’nin rakı masasında buluşur meşk ederler mi bir daha?..
O güzel günler, o güzel İstanbul, o bulunmaz, o emsalsiz mozayık bir daha oluşur mu?.
Mümkün değil.. Artık o kadar geç ki, gidenlerin dönmesi için..
Peki bizi affederler mi acaba?..
Onları evlerinden, İstanbullarından, vatanlarından eden bizi affederler mi?…

***
Lozan Mübadilleri Vakfı önderliğinde, Zagrofyan Lisesi Mezunları Derneği, New Circle of Constantinopolitans Derneği ve Kuzey Yunanistan Konstantinopolisliler Derneği desteğiyle, Ümit İşler, Çimen Turan, Müfide Pekin, Sefer Güvenç, Tanaş Çimbis ve Umut Aktaylı tarafından hazırlanan “Hasretim İstanbul’a” sergisini son gününde haber alıp izledim