Mübadillerin alanında ilk örgütü Lozan Mübadilleri Vakfı’nın 19-22 Nisan 2018 tarihlerinde ata yadigârı topraklara düzenlediği üç günlük yolculukta unutulmaz mübadil buluşmaları yaşandı. Mübadil çocuk ve torunları, hem atalarının doğduğu toprakların havasını teneffüs etmenin, suyunu içmenin sevincini yaşadı; hem de 95 yıllık özlemi bitiren mübadil buluşmalarına tanık oldu.
Özlem yolculuğunda ilk buluşma Tuzla’daki Drama mübadillerinin köyü Kozlu’da (Platania) yaşandı. Ardından önce Serez üzerinden Vetrina’ya (N. Petritsi) ve Langaza’nın Lahana (Lachanas) köylerine gittik.
Ve Kılkış.
Anne babaları bu kentte doğan mübadil çocukları kenti gezdikten sonra Selanik’te konakladık.
İkinci gün güzel bir Selanik sabahıyla başladı.
Yedikule ve Beyaz Kule görüldükten sonra Atatürk Evi’ne gidildi.
“Ev”i onun evini sevdiği türkülerden Vardar Ovası’nı mırıldanarak gezdik.
İkinci gün ilk durağımız Karaferye’de (Veria) Yahudi Mahallesi, Medrese Camii’ni, Tuzcu Sinan Bey (Tuz Pazarı) Hamamı ve Orta Cami’yi görüp Kastorya’nın Rupişta (Argos Orestiko) ve Çetrok. (Mesopotamia) köylerini gezdik.
Ataları Rupişta’dan gelen arkadaşlarımızın köyünde mübadeleden önce Tepe, Dere ve Cami Mahalleleri varmış.
Köyde ağırlıklı olarak Karadeniz’den gelen Rumlar yaşıyor.
Tepe Mahallesi’nde Rumların Türkiye’den ayrılışlarını yansıtan bir anıt var.
Cami Mahallesi’ne adını veren cami çoktan yıkılmış, yeri boş.
Köyden, yeni sakinleri tarafından “İyi yola gidin…” dilekleriyle uğurlandık.
Sırada Çetrok vardı.
Çetrok’ta bir grup aile geçmişlerinden izler ararken bir grup da kahve sohbetlerine katıldı.
İkram üstüne ikram ve tadı damağımızda kalan özlem bitiren sohbetler uzadıkça uzadı ama zaman kısıtlıydı.
Köyden ayrılırken bir mübadilin söyledikleri ders niteliğindeydi:
“Bak bura… Bizim aramızda düşmanlık yok. Yönetenler enik gibi biriyle didişiyor. Bunu hatırla hep.”
Rupişta ve Çetrok’tan güzel anıları geride bırakıp gün kaçmaya hazırlanırken Kastorya’ya ulaştık.
Ertesi gün sırada Kayalar (Ptolemaida) ve köyleri vardı.
Kayalarda ilk uğradığımız köy Karaağaç’tı. (Mavrodentri.)
O gün pazardı ve köyün pazarı kurulmuştu.
Kiliseden pazar ayininden çıkanlar oturduğumuz kahvede toplandı.
İşte ondan sonra tanık olanların belleklerinde derin izler bırakan memleket ve mübadele sohbetleri yapıldı.
Karaağaç’tan yeni ahbaplar edinerek ayrıldık ve Çalcılar’a (Filotas) gittik.
Diğer köylerde olduğu gibi Çalcılar’a da hüzünle veda edip önce Köseler’e (Thimaria), ardından da Katransa/Katraniça’ya (Pirgi) uğradık.
Büyük İskender zamanından beri hayatın kesintisiz devam ettiği Katransa’da bizi bir sürpriz bekliyormuş meğer.
O gün köyün halk oyunları ekibinin çalışması varmış.
Kim olduğumuz, nereden geldiğimiz öğrenilince ekibin eğitmeni öğrencileriyle bizim için özel bir gösteri yaptı.
Bu arada köyün Trabzon kökenli muhtarı Dimitris Sambacıdis de geldi ve muhtarlığın önde hoş geldiniz konuşması yaptı.
Sambacıdis, “Biz kardeşiz. Ama tarihimizi de unutmuyoruz. Unutursak aynı şeyleri yine yaşarız. Bu köyün halkı özgürlükleri için çok bedel ödedi.” diye konuştu.
İkinci gün yolculuğu Vodina’da sona erdi.
Üçüncü günün ilk durağı Yenice-i Vardar’dı.
Kısa bir kent turundan sonra Nea Kallikratia’ya (Yeni Mimarsinan) uğradık.
Kentte bizi Lozan Mübadilleri Vakfı’nın Yunanistan’daki kardeş mübadil derneklerinden Nea Kallikratia Küçük Asyalılar Derneği Başkanı Anna Halkia ve arkadaşları karşıladı.
Dostluk sohbetlerimizden sonra istemeyerek de olsa Nea Kallikratia’yı bırakarak ilk gün bir köyünü gezdiğimiz Langaza’ya uğradık.
Kısa bir kent turundan sonra Yunanistan’daki sondan bir önceki durağımız Şirince’deki mübadillerin geldiği köy olan Kavala’nın Muştiyan (Moustheni) köyüne uğradık, sonra da Kavala’ya gittik.
Kenti gezdikten sonra ata topraklarına veda ederek İstanbul’a döndük.
LMV’yle çıktığımız Yunanistan yolculuğunda ilk geceyi Selanik’te geçirdik. Ertesi gün Atatürk Evi’ni ziyaret ettik. Ev, hafta sonu tatili 23 Nisan tatiliyle birleştiği için ziyaretçi akınına uğramıştı.
……
Büyük İskender zamanından beri hayatın kesintisiz devam ettiği Katransa’nın Trabzon kökenli muhtarı Dimitris Sambacıdis (küçük fotoğraf) bizi muhtarlık binasının önünde karşıladı.
…………
Nea Kallikratia’da buluşma. Bizi Lozan Mübadilleri Vakfı’nın Yunanistan’daki kardeş mübadil derneklerinden Nea Kallikratia Küçük Asyalılar Derneği Başkanı Anna Halkia (sağda, oturan) ve arkadaşları karşıladı.
…….
Kastorya’nın Rupişta köyünde Rumların Türkiye’den ayrılışlarını yansıtan anıt