Yanya Vilayeti
Osmanlı dönemi Yanya Vilayeti, kuzeyinde Manastır ve İşkodra vilayetleri, doğu ve kuzey doğusunda Manastır Vilayeti, güney doğusunda Tırhala ve güneyinde Narda körfezi ile sınırdı. Batı Otranot Boğazı, Ege ve Adriyatik Denizlerine kıyısı vardı. Yüzölçümü 17.900 km.2 dir. Nüfusu 527.100’dü. Yanya, 1204 yılında Latinlerin İstanbul’u işgalinden sonra, Mihael Angelos Kommen tarafından kuruldu. Epir Despotluğunun kuzey merkeziydi. 1430 yılında Osmanlı egemenliğine girinceye kadar kısa aralıklarla Sırpların ve Arnavutların egemenliğinde de kalmıştır. II. Murat ve Sinan Paşa Selanik alındıktan sonra Yanya’nın yöneticilerine kenti direnmeden teslim etmeleri için “Amanname” göndermişlerdir. Amannamede, eğer direnmeden kenti teslim ederlerse, kimsenin malına dokunulmayacağı, canına kıyılmayacağı, çocukların devşirme yapılmayacağı, kiliselerin camiye çevrilmeyeceği, ibadetlerinde özgür olacakları, Başpiskopos ’un Roma devrindeki gibi yargılama yetkisine sahip olacağı bilgileri yer almaktaydı. Yanya kentinin yöneticileri bu çağrıya uyarak 9 Ekim 1430 tarihinde kentin anahtarını Sultan’a Selanik’in dışında Kilidi adı verilen yerde teslim etmişler ve karşılığında da Sultan’dan bir fermanla imtiyazlar elde etmişlerdir. Sultan daha sonra Yanyalı elçilerle birlikte 18 Türk askerinin kaleyi teslim almaları ve devamlı olarak Yanya’da oturmaları için göndermiştir. Kent’e giren Türkler, Turkopalukon adı verilen bir yerde evler inşa ederek yerleşmişlerdir. Yazılı kaynaklarda kente gönderilen askerlerin bir ayın sonunda Yanyalı kızları eş olarak aldıkları da belirtilmektedir. Osmanlı bu kente sürgün göndermemiş, Anadolu’dan nüfus naklederek şenlendirme politikası uygulamamıştır. Yanya Vilayetine; Yanya, Ergiri, Berat ve Preveze Sancakları bağlıydı.
Vilayet merkezi Yanya şehriydi. Sancak merkezleri kendi isimleri ile anılan şehirlerdi. Ergiri ve Berat sancaklarına bağlı yerleşim yerleri günümüzde Arnavutluk sınırları içindedir. Sadece Yanya ve Preveze sancaklarına bağlı yerleşim yerleri Yunanistan sınırları içindedir.
Yanya
Yanya Sancağının ve Yanya Kazasının da merkezi Yanya şehriydi. Şehir, deniz seviyesinden 648 metre yüksekte, Miçkeli Dağı’nın eteklerinde aynı isimli gölün kenarında kurulmuştur. Yanya’da valense tabir edilen bir nevi örtü, nefis kilimler, ipekli, bez çuval, bir nevi şayak gibi ehram, terlik, çorap ve Yanya çarığı denilen zarif ayakkabılar, tatlı, kahve ve sigara takımları, sırmalı yorgan, bohça, Arnavut elbisesi, sandalye, kanepe, masa ile kiremit ve desti gibi ürünler üretilmekteydi. Yanya kalesi ve kale içindeki konaklar (evler) çok iyi durumdadır. Yanya’da pek çok camii bulunmaktaydı. Kale surları içinde bulunan Aslanpaşa ve Fethiye camileri günümüze kadar varlıklarını korumuşlardır. Her iki cami de şu anda müze olarak işlev görmektedir. Osmanlı tarihinde Yanya’nın adı Tepedelenli Ali Paşa ile özdeşleşmiştir. Ali Paşa’nın evi ve mezarı da Yanya’dadır. Yanyalı mübadillerin büyük çoğunluğu Pendik ve çevresine iskan edilmiştir.Yanya’ya bağlı diğer kaza merkezleri, Aydonat, Filat, Meçova, Leskovik ve Koniçe’dir. Günümüzde Yanya (Ioannina), Epir Bölgesinin ve Yanya ilinin merkezidir.