Mihri Belli’nin Mübadele Tezi Yunanca Yayımlandı…
Mihri Belli’nin 1940 yılında ABD’nin Missouri Üniversitesinde İngilizce olarak hazırladığı “ Türkiye ve Yunanistan Nüfus Mübadelesi: Ekonomik Açıdan Bir Bakış” adlı master tezi 76 yıl sonra Yunanca yayınlandı. Tez 2004 yılında Müfide Pekin’in çevirisi ile Belge Yayınları tarafından Türkçe yayımlanmıştı.
Tezin Yunanca yayınlanışı nedeni ile 22 Haziran 2018 tarihinde Gümülcine/Komotini’de bir tanıtım toplantısı yapıldı. Tez, Gümülcine Milletvekili Mustafa Mustafa’nın önsözü ile Nikos Pulancaz Enstitüsü tarafından Yunanca olarak yayımlandı. Tanıtım toplantısına konuşmacı olarak Nikos Pulancaz Enstitüsü müdürü Bartsidis Michalis, Gümülcine Milletvekili Mustafa Mustafa, Prof. Kostas Tsitselikis ve LMV Genel Sekreteri Sefer Güvenç katıldı. Yaklaşık 3 saat süren toplantıya ilgi ve katılım yoğundu. Toplantıya Türkiye’den LMV Yönetim Kurulu Üyesi Esat Ergelen,Batı Trakya Azınlık Milletvekillerinden Karayusuf ve Zeybek de soruları ve açıklamaları ile toplantıya katkıda bulundular. Kitabın içeriği, önemi ve genel olarak mübadele konusu bütün boyutları ile değerlendirildi.
Lozan Mübadilleri Vakfının temel amaçlarından biri; “Yakın tarihimizi ve mübadeleyi bilimsel olarak araştırmak, belgelemektir”. LMV kurulur kurulmaz yaptığı ilk iş mübadele konusunda Türkiye’de, Yunanistan’da ve dünyada bu konuda yayımlanmış kitapları, tezleri, makaleleri derlemek olmuştur. LMV kurucu mütevelli heyet üyelerinden Müfide Pekin ve Çimen Turan arkadaşımızın hazırladığı “Mübadele Bibliyografyası” adlı çalışma 2002 yılında yayımlanmıştır.
Bu bibliyografya yayınlandığında Türkiye’de mübadele üzerine birkaç çalışma dışında (ilk doktora tezi 1995 yılında Kemal Arı tarafından hazırlanmıştır) pek çalışma yapılmamıştır. Bibliyografya hazırlandığı tarihte Mihri Belli’nin hazırladığı tez hiçbir yayında referans olarak yer almıyordu ve dolayısıyla bizim de bu tezden haberimiz yoktu. Mihri Belli’nin mübadele üzerine tez hazırladığından haberimiz olunca ABD’de doktora yapan Aslı Iğsız’dan bu tezi temin etmesini rica ettik. Aslı Iğsız tezi kısa zamanda temin ederek vakfa ulaştırdı.
Tez elimize geçince vakıftan Mihri Belli’yi aradık ve tezini Türkçe yayımlamak istediğimizi söyledik. Mihri Belli kitabın Türkçe baskısına yazdığı önsözde bu konuyu şöyle açıklıyor. “ Lozan Mübadilleri Vakfı (LMV) ile tanışmam konusunda birkaç şey söylemeden geçmeyelim.
Göçmen örgütleri genellikle şoven duyguların dürtüsüyle kurulmuş sağcı örgütlerdir. Ama LMV öyle değil. Amaçları halklar arasında uçurumlar açmak değil. Kader birliğini vurgulamak, kardeşliği perçinlemek.
Vakıf’tan Sefer Güvenç ile tanışmamız şöyle oldu. O telefonda şöyle diyordu: “Ben Sefer Güvenç, sizin mübadele üzerine İngilizce bir çalışmanız var. Yunanlarda bu konuyu işleyen çok. Türk olarak bir tek siz varsınız. Biz İngilizce metni Türkçeye çevirmek istiyoruz ve bir önsöz yazmanızı. Bunun için sizin onayınızı almak istiyoruz.”
Benden tezin bir nüshasını istediklerini sandım. Bende yoktu. Kimbilir hangi polis baskınında alıp götürülmüştü. ”Bende tez yok” dedim. “Biz de var” dedi. “Size de bir kopyasını sunacağız.” Buluştuk. Böylece yıllar sonra 1940 yılında yazdığım teze kovuşmuş oldum.”
Müfide Pekin tezi İngilizceden Türkçeye çevirdi ve tez “ Türkiye ve Yunanistan Arasında Gerçekleşen Zorunlu Nüfus Mübadelesine Ekonomik Açıdan Bir Bakış” adı ile 2004 yılında Belge Yayınları tarafından yayımlandı.Mihri Belli tezin yayın haklarını da LMV’ye bağışladı.
