Arta’nın kimsesiz camileri

 

İSKENDER ÖZSOY

 

Osmanlı’nın Yunanistan’da bıraktığı sayısız ibadethaneden ikisi Balkan Savaşı’ndan önce Yanya’ya bağlı bir kasaba olan Arta’daki (Narda) Faik Paşa Camii’yle Feyzullah Camii.

Fatih’in önemli, ama az tanınan vezirlerinden Faik Paşa tarafından 15. yüzyılın ikinci yarısında yaptırılan Epirus Bölgesi’nin ilk camilerinden Faik Paşa Camii’nin yanında zamanında bir de imaret ve hamam varmış.

Selanik’te mülk ve haslarından başka Selanik çevresinde köyleri olan Faik Paşa buralardan elde edilecek gelirleri imarete vakfetmiş.

Faik Paşa, caminin imamlığını da yapmış. Ölünce de caminin arkasındaki küçük mezarlığa defnedilmiş.

Ancak bugün bu mezarlardan iz yok. Mezarlıktaki taşlar Yanya’ya gönderilmiş.

Caminin besmele ve kelime-i tevhid yazılı kitabesi yerinde duruyor.
Kapının üzerindeki kemerde iki Arapça yazı var ama okunmuyor.
Caminin, kanatlarında haç olan kapısı kilitli.

İçi harap vaziyette olan caminin minaresi, son cemaat yeri yıkılan caminin sağ köşesinde ve tuğladan yapılmış.

Kemerleri dört sütuna dayalı üstü kubbelerle örtülü üç bölümlü son cemaat yeri çöktükten sonra sütunlar caminin etrafına gelişigüzel atılmış.

 

MİMARİ ÖZELLİKLERİ

 

Arta’nın köylerinden Marati’deki (*) cami İmaret olarak da tanınıyor.

Yunanistan’daki ve genellikle Balkanlar’daki birçok cami gibi Marati’deki bu cami de kare planlı ve basit bir mimariye sahip. Cami, tek kubbeli camilerin çok görülmüş örneği.

Mimarı belli değil.

Duvar yüzleri tuğla ve taşla örülmüş. Üç gözlü revak mermer direklere oturan kemer kubbelerle yapılmış. Yüzlerde ikişer altlı ve üstlü pencereler var. Minarede şerefe altı testere dişli.

Faik Paşa kolonları ve diğer mimari elementleri Arta’daki Parigoritissa Kilisesi’nden almış. Arkeoloji bulgulara göre cami büyük bir ihtimalle Agios Ioannis Prodromos Bizans kilisesinin harabeleri üzerinde inşa edilmiş.
Bağlık ve bahçelik bir alanın ortasındaki caminin yanında zamanında han ve medrese de varmış.

Erken dönem Osmanlı yapılarında sık rastlanan muntazam kesme taş ve tuğla karma tekniğinde itinalı bir işçilikle inşa edilen cami taşların arasına dikine konulan tuğla tekniğiyle de dikkati çekiyor.

Mübadeleden sonra kilise (Agios Ioannis Kilisesi) olarak kullanılan, cemaati kalmayınca kapatılan Faik Paşa Camisi bugün ezansız, cemaatsiz tek başına ıssız bir yerde duruyor.

Minaresinden su alan, kubbesi çökme tehlikesi taşıdığı içi kapısına kilit vurulan Faik Paşa Camii, Arta kent yönetimi için önem taşıyor.

Yönetim, restore edilerek bölge tarihine ve kültürüne kazandırılacak cami için AB’den para bekliyor.

Bu terk edilmişlik, Faik Paşa Camii’nin bu yalnızlığı önce Lozan Mübadilleri Vakfı’nın ziyaretleri, sonra da duyarlı Yunanlıların Facebook’ta kurduğu “SAVE IMARET  ΙΝ ARTA, GREECE/ ΣΩΣΤΕ ΤΟ ΙΜΑΡΕΤ ΣΤΗΝ ΑΡΤΑ” grubunun paylaşımları sayesinde Türkiye’nin gündemiyle beraber Yunanistan’ın gündemine de girdi.

FEYZULLAH CAMİİ

 

Arta’daki ikinci kimsesiz cami Feyzullah Camii.

Faik Paşa Camii’nden sonra yaptırılan kare kubbeli, minaresi sağ tarafında olan bu caminin de mimarı bilinmiyor.

Cami, mübadeleden sonra 1970’lere kadar ev olarak kullanılmış.

Daha sonra devlet camiye el koymuş.

Feyzullah Camii bugün yeraltı ve üstü antika eşyaların saklandığı depo olarak kullanılıyor.

………….

 

(*) Prof. Semavi Eyice’ye göre Merati, imaretten bozma bir ad.

….

Bu yazı için Arta Belediyesi’nin bülteniyle İslam Ansiklopedisi ve Ekrem Hakkı Ayverdi’nin Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri kitabından yararlandım.

…..

Yunanistan’daki arkadaşlarım Theocharis Vadivoulis’le Foteini Chaireti’ye bilgilendirmeleri için teşekkür ederim.

 

ARTA ZİYARETİ

 

Αγαπητή Φωτεινή και αγαπητέ Θεοχάρη

 

Ειλικρινά  σας ευχαριστούμε για τη φιλοξενία  που δείξατε στα μέλη του Ιδρύματος μας καθ’ όλη τη διάρκεια  της επίσκεψης μας στην Άρτα στις 5 Μαΐου. Συγχαίρουμε όλα τα μέλη της ομάδας “SAVE IMARET” που σκοπό έχει την ανάδειξη της ιστορίας και του πολιτισμού της ωραίας πόλης σας. Χαρήκαμε πολύ που με την δική σας ξενάγηση είχαμε την ευκαιρία να περιηγηθούμε,  βλέποντας από κοντά τις ομορφιές της πόλης σας και τα αρχιτεκτονικά μνημεία της Οθωμανικής περιόδου.

Το δείπνο που οργανώσατε ήταν εξαιρετικό. Η Φωτεινή και ο Θεοχάρης πέρα από καλοί οικοδεσπότες ενδιαφέρθηκαν για το γκρουπ μας καλύτερα από μπάρμαν και σερβιτόρους. Μια από τις  πιο ευχάριστες εκπλήξεις για το γκρουπ μας ήταν οι υπέροχοι χοροί που μας παρουσίασε το συγκρότημα παραδοσιακών χορών  του Μ/Φ Συλλόγου « Σκουφάς ». Οι ίδιες μελωδίες και οι ίδιοι χοροί απέδειξαν για άλλη μια φορά την κοινή κουλτούρα μας.

Η ΣΥΝΕΥΡΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΤΑ στις 5 Μαΐου ενδυνάμωσε ακόμη περισσότερο τη φιλία μας. Ευχόμαστε η φιλία, η αγάπη και η ειρήνη μεταξύ των λαών Τουρκίας και Ελλάδας να είναι παντοτεινή.

Με σέβας και αγάπη.

Sefer Güvenç

 

 

Sevgili Fotini ve Sevgili Theocharis,

 

5 Mayıs 2016 tarihinde Vakfımızın üyeleri ile Arta’ya yapmış olduğumuz ziyaret süresince göstermiş olduğunuz misafirperverlik için içtenlikle teşekkür ediyoruz. Güzel şehrinizin tarihi ve kültürel geçmişine sahip çıkmak amacıyla oluşturduğunuz “SAVE IMARET” grubunun bütün üyelerini kutluyoruz. Sizlerin rehberliğinde şehrinizin güzelliklerini, Osmanlı döneminden kalan mimari eserleri  gezip görmek bizleri çok mutlu etti.

Bizler için organize ettiğiniz akşam yemeği harikaydı. Fotini ve Theocharis bizlere hem ev sahipliği yaptı, hem de bir barmen, bir garson gibi grubumuzla ilgilendi. Grubumuz için en hoş süprizlerden birisi  Musical-Philological Association of “Skoufas” folklor ekibinin harika dansları oldu. Ortak bir kültüre sahip olduğumuz, ayni melodi ile ayni oyunları oynadığımız  bir kez daha kanıtlandı.

5 Mayıs 2016 tarihinde gerçekleştirdiğimiz ARTA BULUŞMASI dostluğumuzu daha da pekiştirdi. Türkiye ve Yunanistan halkları arasında dostluğun, sevginin ve barışın daim olmasını diliyoruz.

Saygı ve sevgilerimizi gönderiyoruz.

Sefer Güvenç