Yazar: Aycan Yılmaz
Yayına Hazırlayan: Sefer Güvenç
Düzenleme: Kudret Güvenç
Son Okuma : Semra Bayrı
Ebat: 19.5×27
Sayfa sayısı: 223
İç kağıt: 1. Hamur 90 gr.
Baskı: Tek Renk
Dil: Türkçe
Matbaa: G.M. Matbaacılık ve Tic. A.Ş
Baskı tarihi: Mayıs 2017, İstanbul
ISBN: 978-605-64296-9-9
SUNUŞ
Ocak 1923 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Yunanistan arasında imzalanan zorunlu nüfus mübadelesi sözleşmesi nedeniyle aile büyükleri bugünkü Yunanistan sınırları içinde kalan yerleşim yerlerinden gelen bir grup mübadil çocuğu ve torunu 1999 yılının Kasım ayında “Büyük Mübadele Çocukları” adlı bir girişim başlattı.
Büyük Mübadele Çocukları Girişiminin kuruluşu Türkiye’deki mübadiller arasında büyük bir heyecan yarattı. Mübadelenin 77. yıldönümü olan 30 Ocak 2000 tarihinde mübadil kimlikleri ilk kez bir araya gelen 1., 2. ve 3. kuşaktan mübadiller bir vakıf çatısı altında örgütlenmeye karar verdiler., 30 Kasım 2000 tarihinde hazırlanan ve noterde onaylatılan vakıf senedinin 25 Nisan 2001 tarihinde tescil edilmesiyle Lozan Mübadilleri Vakfı tüzel kişilik kazandı.
Vakıf ana senedinde/tüzüğünde,mübadillerin geride bıraktıkları somut kültürel mirasın (cami, tekke, han, hamam,çeşme, medrese, okul, asker – sivil mimari yapılar) ve belleklerinde getirdikleri somut olmayan kültürel mirasının (dil, lehçe, şarkılar, türküler, maniler, deyimler, halk oyunları, şölenler, doğa ve evrenle ilgili inançlar, el sanatları, mutfak kültürü, maniler, deyimler v.b) korunması vakfın öncelikli çalışma alanları olarak belirlendi.
Lozan mübadilleri vakfı kurulduğu günden beri 17 yıldır çalışmalarını bu amaç doğrultusundan sürdürmektedir. 2004-2005 yıllarında Mustafapaşa (Sinasos) Belediyesi, Mimarlar Odası, Korumacı Mimarlar Derneği ve Yunanistan ICOMOS’unun ortaklığı ile gerçekleştirdiği “Mübadeleden Kalan Mimari Mirasın Korunması için Yerel Bilincin Geliştirilmesi” projesi Avrupa Kültürel Miras Ödülüne layık görüldü.
2006-2007 yılları arasında gerçekleştirdiği “Belleklerdeki Güzellik: Mübadele Türküleri” adlı proje ile mübadillerin kendi ana dillerinde söyledikleri şarkılar, türküler, maniler derlenmiştir. Türkiye çapında yapılan derlemeler; “Belleklerdeki Güzellik: Mübadele Türküleri” ve “Girit Manileri” adları ile kitap olarak yayımlandı.
Aynı yıllarda gerçekleştirilen bir başka proje de ana dilleri Makedonca olan Mustafapaşa (Sinasos) mübadillerinin kültürleri ile ilgili “Yastığım Taş, Yorganım Taş- Çölde bir Vaha, Çok Kültürlü Mustafapaşa” belgeselidir. Vakıf tarafından 1.kuşaklarla yapılan sözlü tarih çalışmaları da mübadillerin kültürel mirası konusunda önemli bir kaynaktır.
Vakfın yapmış olduğu bu çalışmalar mübadele konusuna ilgi duyan araştırmacılar, akademisyenler, mübadil çocukları ve torunları için teşvik edici olmuştur. Son yıllarda mübadele konusunda romanlar, öyküler, anılar yayımlanmakta, araştırmalar yapılmakta, belgeseller üretilmekte, kısa ve uzun metrajlı filmler, radyo ve TV programları yapılmaktadır. Bu konuda yapılan çalışmalar o kadar arttı ki takip etmekte dahi zorlanıyoruz.. Bu çalışmaların nicelik ve nitelik olarak artarak devam etmesi en büyük dileğimiz.
Bu çalışmalar içinde Aycan Yılmaz’ın “Mübadillerin Kültürel Mirası” adlı çalışması mübadillerin kültürel mirası konusunda yapılan çok özgün bir çalışmadır. Yunanistan’ın Batı Makedonya Bölgesindeki Gerevena ve Nasliç yöresinden gelen mübadillerin ana dilleri Türkçe değildi. Konuştukları dile Romeika veya Patriyotça diyorlar. Bu yörelerden gelen mübadillerin toplu olarak iskan edildikleri; Niğde’nin Yeşilburç, Çataca’nın Elbasan, Bursa’nın Başköy, Germencik’in Mursallı köylerinde 2. hatta 3. kuşaklar bu dili konuşmaktadırlar.
Aycan Yılmaz’ın ailesi mübadelede Yunanistan’ın Grevena Bölgesinden göç ederek Niğde’nin Yeşiburç köyüne iskan edilmiştir. Köy ve aile ortamında konuşulan bu dili 2. kuşak mübadil olan Aycan Yılmaz da çok iyi bilmektedir. Çalışmalarını bu dil üzerinde yoğunlaştırmıştır. Yunanistan’da ve Türkiye’de yaptığı araştırmalar sonucu Batı Makedonya Müslümanlarının konuştukları bu dilin Yunanca’ın Greveniotika lehçesi olduğu sonucuna varmıştır.
Aycan Yılmaz, Greveniotika dilini konuşan Batı Makedonyalı Müslüman mübadillerin kültür ve geleneklerini, bu dilde söylenen şarkıları, atasözlerini, deyimleri, tekerlemeleri, manileri ve ninnileri derleyerek mübadillerin kültürel mirasına büyük bir katkıda bulunmuştur. Aycan Yılmaz’ın bu kitabı halk bilimi alanında araştırma yapacaklar için eşsiz bir referans kaynağıdır.
Mübadillerin kültürel mirasının korunması ve yaşatılması için yaptığı bu çalışma için Lozan Mübadilleri Vakfı üyesi Aycan Yılmaz’ı yürekten kutluyoruz. Diğer üyelerimizden de benzer çalışmalar bekliyoruz..
Sefer Güvenç
Lozan Mübadilleri Vakfı
Genel Sekreteri